Beyaz yaka, iş dünyasında bedenden ziyade zihin gücünü kullanan üst düzey şirket çalışanları ve memur sınıfını belirtir. Failinin meslek sınıfıyla anılan beyaz yaka suçları, itibarlı bir bireyin mesleğinin sağladığı olanakları kullanarak işlediği şiddet içermeyen suçları kapsar. Beyaz yaka suçlarında fail eğitimli, kültürlü, iyi bir meslek sahibi, sabıkasız ve toplumda saygı gören bir kimse olarak toplumda kabul edilen suçlu tipi algısından farklıdır. Beyaz yaka suçu kavramı sosyolog Edwin Sutherland tarafından şirket çalışanlarının, memurların, iş adamlarının ve bürokratların mesleği çerçevesinde işledikleri suçları ifade etmek için ortaya atılmıştır. İllegal yollardan maddi menfaat elde etme amacı da taşıyan beyaz yaka suçları, ekonomik suçlarla da ilişkilidir. Suçun sonucunda, ekonomik ve finansal kayıpların oluşmasına ek olarak bireylerin kurumlara duyduğu güven de azalmaktadır.
Meslek etiğinin yerleşmediği hallerde, şahsi hırslar ve kurumdaki kontrol mekanizmalarının zayıflığı suça ortam hazırlamaktadır. Kanun koyucu, şirketleri ve bireyleri korumak amacıyla başta Türk Ceza Kanunu, Ticaret Kanunu ve İş Kanununda olmak üzere çeşitli kanunlarda suça ilişkin yaptırımlar düzenlemiştir.
- Borsa manipülasyonu,
- Rüşvet,
- Basit ve nitelikli dolandırıcılık,
- İrtikap,
- Bilişim suçları
- Mobbing,
- Sermaye piyasası suçları,
- Mali suçlar,
- Vergi kaçakçılığı,
- Yolsuzluk,
- Evrakta sahtecilik,
- Zimmete para geçirme
- Organize suçlar
beyaz yaka suçlarının kapsamında değerlendirilen başlıca suçlardandır. Mali suçlar, şiddet içermeksizin mali bir kayıp doğuran tüm suçları olarak tanımlanmakta ve vergi kaçakçılığı ve yolsuzluk gibi birçok suç kategorisini de kapsamaktadır.
Borsa Manipülasyonu
Borsa manipülasyonu suçu 6362 sayılı kanunda düzenlenen para ve hapis cezası yaptırımına tabi sermaye piyasasında işlenen bir suçtur. İnsanları aldatarak menkul bir kıymeti almaya ya da satmaya yöneltmek veya piyasada fiyatların serbest bir şekilde oluşmasını engellemek olarak ifade edilen manipülasyon, piyasa dolandırıcılığı olarak da tanımlanır. Suçun vücut bulması halinde fail hapis veya adli para cezası almaktadır.
Basit Ve Nitelikli Dolandırıcılık
Dolandırıcılık suçu Türk Ceza Kanunu’nun 157-158.maddelerinde failin hile ile kendisi veya başkasının yararına olarak mağdura veya başkasına zarar vermesi biçiminde tanımlanmıştır. Nitelikli dolandırıcılık halleri ise 158. maddesinde belirli dini,sosyal ve mesleki sınıfların, teknolojik imkanların ve kuruluşların kullanılması olarak düzenlenmiştir. Dolandırıcılık suçunun cezası hapis ve adli para cezası olarak belirlenmiştir. Beyaz yaka suçlarında mesleğinin verdiği imtiyazı kullanan fail çoğu zaman dolandırıcılık suçunu da işlemektedir.
Rüşvet Suçu
Rüşvet, TCK’nın 252. Maddesinde kamu çalışanına görevinin kapsamındaki bir işlemi yapması ya da yapmaması amacıyla menfaat sağlanmasını ifade eder. Rüşvet alan kamu çalışanı ile birlikte rüşvet veren kişi de suçludur. Fail en az 4 yıl olmak kaydıyla 12 yıla kadar hapis ile cezalandırılır.
İrtikap Suçu
İrtikap TCK madde 250 de düzenlenen bir suç olup kamu çalışanının görevinin sağladığı imkanları kullanarak muhatabını zorlayarak, ikna ederek veya muhatabın hatasından yararlanarak fayda sağlama suçunu düzenlemektedir. Suçun cezası hapistir.
Mobbing
Mobbing, işyerlerinde genellikle daha üst düzey çalışanlar tarafından kasti olarak alt kademedeki çalışanlara sistematik bir biçimde devam eden psikolojik baskı ve aşağılamaları ifade eder. Mağdur kişilik haklarının ihlali nedeniyle Medeni Kanun ve Borçlar Kanununa dayanarak maddi ve manevi tazminat talep edebildiği gibi İş Kanununa dayanarak İş akdini feshederek kıdem ve ihbar tazminatı alabilir ya da ayrımcılık tazminatı talep edebilir.
Sermaye Piyasası Suçları
Sermaye Piyasası Kanunu ile bilgi suistimali, piyasa dolandırıcılığı ve usulsüz halka arz ve izinsiz sermaye piyasası faaliyeti sermaye piyasasına özgü suçlardan sayılmıştır. Bilgi suistimali, sermaye piyasasında menkul bir kıymetin değerini etkileme gücü olan ve henüz kamuya sunulmamış bilginin bazı kişi ve gruplara yatırımcılar arasındaki fırsat eşitliğini bozacak şekilde sunulması ve bunun sonucunda bilgiyi kullananın menfaat elde etmesi olarak tanımlanmıştır. Suçun yaptırımı hapis ve adli para cezasıdır. Ayrıca SPK’nın izni olmaksızın, yetkisiz bir şekilde sermaye piyasasında faaliyette bulunmak hapis ve adli para cezası teşkil eden başka bir suçtur.
Kaçakçılık
Ülkeye giriş ve çıkışı belirli izin ve yükümlülüklere bağlı eşyanın yasadışı olarak ülkeye sokulması veya çıkarılması kaçakçılık suçlarını oluşturur.