Tutuklama etkileri itibariyle şüpheli ya da sanığa uygulanacak en ağır tedbir niteliğindedir. Bu nedenle tutuklamanın ortaya çıkaracağı sakıncaları önlemek ve telafisi mümkün olmayan sonuçlara meydan vermemek için adli kontrol tedbirlerine başvurulmaktadır. Buradan anlaşılacağı üzere adli kontrol tedbiri, şüpheli veya sanığın tutuklama yerine imza atmak, yurtdışına çıkmamak gibi yollarla kontrol altına alınmasıdır.
Adli Kontrol Kararına İtiraz
5271 Sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu Madde 111 uyarınca adli kontrol kararına itiraz edilebilir. Buna göre, şüpheli ve sanık 5271 Sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu Madde 35 ‘e göre adli kontrol kararını öğrendiği günden itibaren yedi gün içinde kararı veren hakim veya mahkemeye vereceği bir dilekçe ile veya tutanağa geçirilmek şartıyla zabıt katibine beyanda bulunmak suretiyle, verilen adli kontrol kararına itiraz edebilir.
Bu durumda adli kontrol kararına itiraz olunan hakim veya mahkeme, itirazı yerinde görürse kararını düzeltir. Aksi takdirde yani itirazı yerinde görmezse en çok üç gün içinde 5271 Sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu Madde 268 ‘de belirtilmiş olan itirazı incelemeye yetkili olan merciye gönderir. Verilmiş olan adli kontrol kararına yapılan itiraz, 5271 Sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu Madde 269 uyarınca kural olarak, kararın yerine getirilmesinin geri bırakılması sonucunu doğurmaz. Ancak kararına itiraz edilen makam veya itirazı inceleyecek merci, icranın geri bırakılmasına isteğe bağlı olmaksızın karar verebilir.
Adli kontrole ilişkin hakim veya mahkeme kararlarına karşı, şüpheli ve sanığın yanı sıra Cumhuriyet savcısı da itiraz edebilir.
Adli Kontrol Kararına Uymama
5271 Sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu Madde 112 uyarınca adli kontrol hükümlerini isteyerek yerine getirmeyen şüpheli veya sanık hakkında, hükmedilebilecek hapis cezasının süresi ne olursa olsun, yetkili yargı mercii hemen tutuklama kararı verebilir.
Madde, adlî kontrol gereği hükmedilmiş yükümlülüklere uymayan şüpheli veya sanık hakkında uygulanacak yaptırımları göstermektedir. Buna göre, yetkili hakim veya mahkeme, yükümlülüğü ihlal eden hakkında, hükmedilebilecek hapis cezasının süresi göz önüne alınmaksızın derhal tutuklama kararı verebilecektir. Madde, adli kontrol gereği hükmedilmiş yükümlülüklere uymayan şüpheli veya sanık hakkında uygulanacak yaptırımları göstermektedir: Böyle bir hâlde yetkili yargı mercii, yükümlülüğü ihlâl eden hakkında derhâl tutukluluk müzekkeresi kesebilecek ve hükmedilebilecek hürriyeti bağlayıcı cezanın süresi göz önüne alınmayacaktır. Şüpheli veya sanığın, kendisine sağlanan olanağı kötüye kullanmış olmasını göz önünde bulundurarak böyle bir yaptırımı uygun sayılmıştır. Bu gibi hâllerde tutuklanmaya itiraza ilişkin hükümler geçerlidir.
Bununla birlikte adli para cezası gerektiren suçlar bakımından adli kontrol kararı alınmışsa, yükümlülüklere uymayan şüpheli veya sanık hakkında tutuklama kararı verilemez. Tutuklama kararının verilip verilmemesi ilgili mahkemenin takdirine bağlıdır. Adli kontrolün ihlal edilmesi halinde ilgili Mahkeme gerekli görürse adli kontrol hükümlerinde değişiklik yapabilir veya aynen devamına karar verebilir. Yine denetime tabi olarak salıverilen hükümlülerin adli kontrol tedbirlerini ihlal etmeleri halinde haklarında tutuklama kararı verilebilir. Ancak bu nedenle verilecek tutuklama süresi Asliye Ceza Mahkemeleri görev alanına giren işlerde iki aydan, Ağır Ceza Mahkemesinin görev alanına giren işlerde dokuz aydan fazla olamaz.